Gjithesia (universi)
Gjithësia apo universi është gjithçka e kohës dhe hapësirës dhe përmbajtes së saj. Gjithësia përshinë planetët, yjet, galaktikat, përmbajtjen e hapësirës ndërmjet galaktikave, grimca më e vogël bërthamore, dhe gjithë materia dhe energjia. Gjithësia e vëzhgueshme (dukshme) është rreth 28 billion parsec (91 billion light-year) në diametër në kohën e tanishme. Madhësia e gjithë universit nuk dihet dhe mund të jetë e pafund. Vëzhgimet dhe zhvillimi i teorive fizike kanë çuar në konkluzione në lidhje me përbërjen dhe evoluimin e Universit.
Prejardhja e Universit
Rreth 15.000 milionë vjet më parë, sipas llogaritjeve të astronomëve, ndodhi një shpërthim i madh. Shpërtheu një masë me dendësi të madhe, ku atomet ishin nën shtypje të lartë. Kjo u quajt Big Beng ose shpërthimi i parë më i madh. Energjia e liruar e shpërndau këtë lëndë në të gjitha drejtimet, me shpejtësi të përafërt me atë të dritës. Me kalimin e kohës, ashtu siç u larguan nga qendra e shpërthimit edhe shpejtësia u zvogëlua, masat e kësaj lënde ngelën në afërsi dhe kështu u formuan Galaktikat.
Imazhi nga Hubble Ultra-Deep Field tregon disa prej galaktikave më të largëta të dukshme me teknologjinë e sotme, secili i përbërë nga miliarda yje. Diametri këndor i imazhit është përafërsisht i barabartë me një të dhjetën e një hëne të plotë, kur shihet nga Toka, ose një trembëdhjetë-milionta e sipërfaqes totale të qiellit
|
|
| Mosha | 13.799 ± 0.021 billion years |
|---|---|
| Diametri | Ndoshta i pafund; të paktën 91 billion light-year (28×109 pc) |
| Masa (materia e zakonshme) | Të paktën 1053 kg |
| Dendësia mesatare | 4.5 x 10−31 g/cm3 |
| Temperatura mesatare | 2.72548 K |
| Përmbajtja kryesore | Ordinary (baryonic) matter (4.9%) Dark matter (26.8%) Dark energy (68.3%) |
| Forma | E sheshtë me vetëm 0.4% mundësi gabimi |
Cfarë janë përrallat?
Cfarë është fabula?
