Perëndia

Perëndia, Hyji ose Zoti, është, sipas përfytyrimeve fetare e mistike, qenia më e lartë e mbinatyrshme, e cila ka krijuar gjithësinë dhe botën, qëndron mbi të dhe drejton gjithçka. Perëndia zakonisht quhet si qenie “e gjithëdijshme”, “e gjithëfuqishme”, “e gjithëpranishme” dhe si të ketë një ekzistencë të përjetshme dhe të domosdoshme. Këto veti përdoren ose në mënyrë analogjike ose merren fjalë për fjalë. Perëndia më së shpeshti mbahet si jo trupore. Vetitë materiale dhe jo trupore të Perëndisë janë të lidhura me mendimet e transhendencës (duke qenë jashtë natyrës) dhe imanencës (duke qenë në natyrë) të Perëndisë, me pozicione sinteze të tilla si “transhendenca imanente”.

Disa fe e përshkruajnë Perëndinë pa iu referuar gjinisë, ndërsa të tjerët ose përkthimet e tyre përdorin terminologjinë gjinore. Jehudizmi, për shembull, i atribuon vetëm një gjini gramatike Perëndisë, duke përdorur terma të tillë si “Ai” ose “Atë” për lehtësi gjuhësore. Në gjuhën shqipe emri “Perëndia” është i përveçëm dhe i përket gjinisë femërore, kurse emrat “Hyji” dhe “Zoti” i përkasin gjinisë mashkullore. Në shumë gjuhë të tjera Perëndia i përket gjinisë mashkullore, si p.sh. në gjuhën latineDeus, në gjuhën anglezeGod; në gjuhën francezeDieu; në gjuhën gjermaneGott; në gjuhën grekeTheos; në gjuhën italianeDio, në gjuhën ruseBog etj. por sipas teologëve Perëndia nuk është qenie trupore që ka trajtë apo gjini.

Perëndia është konceptuar si personale ose jo personale. Në teizëm, Perëndia është qenia krijuese dhe mbështetëse e gjithësisë, ndërsa në deizëm, Perëndia është qenia krijuese, por jo mbështetëse e gjithësisë. Në panteizëm, Perëndia është vetë gjithësia. Në ateizëm, ekziston një mungesë besimi në Perëndi. Në agnosticizëm, ekzistenca e Perëndisë konsiderohet e panjohur ose e panjohshme. Perëndia gjithashtu është konceptuar si burim i gjithë detyrimit moral dhe “ekzistenca më e madhe e mundshme”. Shumë filozofë kanë zhvilluar argumente për dhe kundër ekzistencës së Perëndisë.

Monoteistët i referohen perëndive të tyre duke përdorur emra të përshkruar nga fetë e tyre përkatëse, me disa prej këtyre emrave duke iu referuar ideve të caktuara kulturore rreth identitetit dhe atributeve të perëndisë së tyre. Në periudhën e lashtë egjiptiane të Atenizmit, ndoshta feja monoteiste më e hershme e regjistruar, ky hyjni u quajt Ateni, i paraqitur si e vetmia Qenie e Epërme e vërtetë dhe krijuesi i gjithësisë. Në Biblën hebraike dhe JudaizëmElohimAdonaiYHWH (hebraisht: יהוה) dhe emra të tjerë përdoren si emra të Perëndisë. Yahweh dhe Jehovah, shqiptime të mundshme me zanore të YHWH, përdoren në krishtërim. Në doktrinën e krishterë të Trinisë, Perëndia, bashkëjetues në tre “persona”, quhet “Ati”, “Biri” dhe “Fryma e Shenjtë“. Në Islam, përdoret emri Allah, ndërsa myslimanët gjithashtu kanë disa emra përshkrimi për Perëndinë. Në hinduizëmBrahmani shpesh konsiderohet një koncept monist i Perëndisë. Në fenë kineze, Shangdi është konceptuar si paraardhësi i parë i gjithësisë, i brendshëm ndaj tij dhe vazhdimisht duke e sjellë rendin në të. Fetë e tjera kanë emra për konceptin, për shembull, Baha në Besimin Bahá’í, Waheguru në Sikhizëm, Sang Hyang Widhi Wasa në Hinduizmin Balinik, dhe Ahura Mazda në Zoroastrizmin.

Konceptet e ndryshme të Perëndisë dhe pretendimet konkurruese për karakteristikat, qëllimet dhe veprimet e Perëndisë, kanë çuar në zhvillimin e ideve të omniteizmit, pandeizmit, ose një filozofie shumëvjeçare, e cila përcakton se ka një të vërtetë themelore teologjike, nga të cilat të gjitha fetë shprehin një mirëkuptim të pjesshëm dhe për të cilin “të devotshmit në fetë e ndryshme më të mëdha të botës po adhurojnë në të vërtetë të vetmin Perëndi, por nëpërmjet koncepteve të ndryshme që mbivendosen”.

 

Monada, një simbol i lashtë për Absolutin metafizik. Sipas shumicës së studiuesve mesjetarshkenca e hershme, veçanërisht gjeometria dhe astrologjia dhe astronomia, ishte e lidhur me hyjininë dhe shumë besonin se kishte diçka thelbësisht “hyjnore” ose “perfekte” që mund të gjendej te rrethi.

Leave a Reply

Your email address will not be published.